ទេសចរណ៍

(សៀមរាប)៖ នៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី១១ ព្រះបាទឧទយាទិត្យវរ្ម័នទី២ (១០៥០-១០៦៦) បានស្ថាបនាប្រាសាទបាភួន ឬបាពួននេះឡើង ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយព្រះអាទិទេពក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ប្រាសាទនេះ ស្ថិតនៅទិសពាយ័ព្យនៃប្រាសាទបាយ័ន្ត និងនៅខាងត្បូងប្រាសាទភិមានអាកាស។ ប្រាសាទបាភួនមានឈ្មោះដើមហៅថា «ត្រីភូវនចូឌាមណី» ក្រោយមកនៅសល់ត្រឹម «ត្រីភូវន» ដែលមានន័យថា «អ្នកគ្រប់គ្រងលើភពទាំងបី»។ ឯពាក្យថា «បាភួន» មកពីពាក្យ «បា»

(សៀមរាប)៖ ប្រាសាទជម ជាប្រាសាទតូចប្រាង្គទោល និងមានប្លង់ដូចគ្នានឹងប្រាសាទកោរសក់ តែតូចជាងបន្តិច ខណៈប្រាសាទនេះកសាងឡើងក្នុងរាជ្យព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ និងនៅបន្សល់ក្បូរក្បាច់ចម្លាក់យ៉ាងល្អវិចិត្រ ស្រដៀងទៅនឹងប្រាសាទបន្ទាយស្រីដ៏ល្បីល្បាញនោះដែរ។ ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ ស្ថិតក្នុងក្រុងអង្គរធំ ប្រាសាទជម តាំងនៅខាងកើតប្រាសាទកោរសក់បន្តិច ហើយមានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ ធ្វើពីថ្មភក់ មានទំហំ ៣៥ x ២៨ ម៉ែត្រ ស្ថិតនៅលើខឿនបីជាន់ខ្ពស់ផុតពីដី

កោះសង្សារ រំលេចរូបរាងយ៉ាងស្រស់អស្ចារ្យស្ថិតនៅភាគនិរតីនៃជុំរុំកោះរ៉ុងក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ដោយអាចទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិឱ្យចូលទៅទស្សនាស្នាក់នៅក្នុងតំបន់នោះស្រូបយកបរិយាកាស នាឯជាយដែនសមុទ្រ។ ហើយអ្វីដែលកាន់តែពិសេសជាងនេះទៅទៀត កោះនេះត្រូវបានជនបរទេសដែលធ្លាប់ទៅកំសាន្តកំណត់ឈ្មោះឱ្យថា ជាកោះម៉ាល់ឌីវស្រុកខ្មែរ។ ដោយហេតុថា ទេសភាពក៏ដូចជា របៀបនៃការកែច្នៃទីកន្លែងស្នាក់នៅ ស្រដៀងគ្នានឹងកោះម៉ាល់ឌីវដែលស្ថិតនៅក្នុងសារធាណរដ្ឋម៉ាឌីវផងដែរ។ យ៉ាងណាមិញ ថ្វីត្បិតតែកោះសង្សារល្បីឈ្មោះខ្លាំងយ៉ាងណាក្តី តែប្រហែលជាពុំមានមនុស្សច្រើនប៉ុន្មាននោះទេ ដែលបានស្គាល់ពីម្ចាស់ និងប្រវត្តិនៃការអភិវឌ្ឍកោះមួយនេះរហូតមានភាពទាក់ទាញខ្លាំងដូចបច្ចុប្បន្ន។ តើកោះមួយនេះបានចាប់ផ្ដើមអភិវឌ្ឍន៍ឡើងដោយរបៀបណា និងដោយអ្នកណា? កាលពីដើមឡើយមានប្តីប្រពន្ធជនជាតិអូស្ត្រាលីមួយគូ