រូបភាពដ៏កម្រនឹងបានឃើញ៖ រូបភាពតំបន់ប្រាសាទអង្គរវត្ត សម័យដើមដែលមានមនុស្សតិចណាស់បានឃើញ
ទស្សនាកម្រងរូបភាព របស់ប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែលយើងទាំងអស់គ្នាកម្របានឃើញ ទាក់ទងប្រាសាទបុរាណខ្មែរ ជួយស៊ែរមួយ១ ទុកជាឯកសារ ។ «អង្គរ» គឺជាពាក្យដែលគេសំដៅហៅឈ្មោះ អតីតរាជធានីខ្មែរយើង ដែលចាប់កសាងឡើងដំបូងដោយព្រះបាទយសោវរ្ម័ន (គ្រឹស្តសករាជ ៨៨៩-៩០០) ។ ទីក្រុងអង្គរ (ឬយសោធរបុរ)
ដែលកសាងឡើងជំនាន់នោះ គឺមានកំពែងដីព័ទ្ធជុំវិញ (សព្វថ្ងៃនៅសល់ស្នាមខ្លះនៅទិសខាងត្បូង និងខាងលិច) ហើយដែលមានភ្នំបាខែង (កម្ពស់ប្រហែល៦០ម៉ែត្រ) នៅចំកណ្តាល (ក្នុងសិលាចារឹកហៅថា ភ្នំកណ្តាល) សម្រាប់តម្កល់លិង្គយសោធរេស្វរ (គ្រឹស្តសករាជ៨៩៣) ។
អង្គរនេះជាពាក្យក្លាយមកពីពាក្យសំស្ក្រឹត ដែលមានន័យថា ៖ អង្គរ = ស្តេច + នគរ = ទីក្រុង (ក្រោយមកពាក្យនគរនេះ យើងប្រើស្មើនឹងពាក្យប្រទេស) គឺទីក្រុងដែលស្តេចគង់នៅ (រាជធានី) ។ ស្តេចសោយរាជ្យ ក្រោយៗមកបានសង់ប្រាសាទ ឬព្រះបរមរាជវាំង នៅម្តុំ ជិតៗនេះ ហើយគេហៅម្តុំនេះថា ជាតំបន់អង្គរ ។ ប៉ុន្តែបើគេនិយាយថា សម័យអង្គរវិញ គឺគេមិនរាប់តាំងពីរជ្ជកាលព្រះបាទយសោវរ្ម័នមកទេ តែគេចាប់រាប់តាំងពីរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ (គ្រឹស្តសករាជ ៨០២-៨៥០) មកវិញទេ។
រីឯចុងបញ្ចប់នៃសម័យអង្គរ មានប្រវត្តិវិទូខ្លះ គេកំណត់យកត្រឹមរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវម៌ាទិបរមេស្វរ (១៣២៧-?) ព្រោះជាស្តេចចុងក្រោយដែលនៅកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ហើយនៅមានកសាងប្រាសាទ ឬសិលាចារឹក ។ ប្រវត្តិវិទូខ្លះទៀត កំណត់យកចុងបញ្ចប់នៃសម័យអង្គរនេះនៅរជ្ជកាលព្រះបាទបរមរាជាពញាយា៉ត (១៣៩៣-១៤៦៣) ពិសេសគឺគេកំណត់យកគ្រឹស្តសករាជ១៤៣១ ដែលជាឆ្នាំដែលស្តេចអង្គនេះសម្រេចចាកចោលរាជធានីអង្គរ ទៅតាំងរាជធានីនៅទួលបាសាន រួចទៅតាំងនៅក្រុងភ្នំពេញវិញ ។
ដូច្នេះការកំណត់សម័យអង្គរនេះ គេបានឯកភាពគ្នាយកកាលបរិច្ឆេទខាងដើមដូចគ្នា តែខាងចុងសម័យនេះខ្លះយកពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១៤ ខ្លះឱ្យយកដល់គ្រឹស្តសករាជ១៤៣១ (សតវត្សទី១៥) ។ ចំពោះប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរនេះ ប្រាសាទដែលល្បីល្បាញជាងគេ គឺប្រាសាទអង្គរវត្ត(ពាក្យសាមញ្ញគេហៅថា អង្គរតូច) និងអង្គរធំ(ក្នុងបរិវេណនៃអង្គរធំនេះ នៅមានប្រាសាទជាច្រើនទៀត) ។ តែនៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងលើកតែប្រាសាទអង្គរវត្តមកបង្ហាញជូនប៉ុណ្ណោះ ។ ហេតុអ្វីបានជាមានពាក្យ«វត្ត»នៅពីក្រោយពាក្យ«អង្គរទៀត» ?
តាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្របានបញ្ជាក់ថា ក្រោយការបោះបង់រាជធានីអង្គរនេះមក ព្រះរាជាសោយរាជ្យ ក្រោយៗមកទៀត បានកសាងវត្តអារាមនៅក្នុងបរិវេណប្រាសាទនេះ(នៅសតវត្សទី១៦ មានវត្តពីរបានកសាងឡើងនៅក្នុងបរិវេណប្រាសាទនេះ) ។ នៅសតវត្សទី១៧និង១៨ ស្តេច មន្ត្រី ប្រជាជនបានកសាងព្រះពុទ្ធបដិមាពីឈើ ពីថ្ម យកទៅតម្កល់នៅប្រាសាទនេះ រហូតទាល់តែមានឈ្មោះត្រង់កន្លែងតម្កល់ព្រះពុទ្ធបដិមាក្នុងប្រាសាទនេះថា «ព្រះពាន់» ទៀតផង ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាមានពាក្យ «វត្ត» មកភ្ជាប់ពាក្យ «អង្គរ» ពីខាងក្រោយទៅជា «អង្គរវត្ត» រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។
ប្រាសាទអង្គរវត្តមានទីតាំងនៅភាគខាងត្បូងនៃតំបន់អង្គរ ។ ប្រាសាទនេះបានត្រូវសាងឡើងនៅក្នុងអំឡុងពាក់កណ្តាលទី១ នៃគ្រឹស្តសតវត្សទី១២ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ (១១១៣-១១៥០) នៅលើផ្ទៃដីជិត២០០ហិកតា (គិតទាំងគូទឹកព័ទ្ធជុំវិញប្រាសាទនេះផង) ។ ជនជាតិអឺរ៉ុបដែលបានមកឃើញប្រាសាទនេះមុនគេ គឺពួកព័រទុយហ្គាល់ ។ ពួកនេះថែមទាំងបានកត់ត្រាទុកក្នុងវាសិកប្រវត្តិពីព្រឹត្តិការណ៍ ដែលទាក់ទងដល់ប្រាសាទនេះទៀតផង ។
ដូចជាឌីយើុហ្គោ ដូ គូតូ គាត់បានកត់ត្រាទុកពីការរកឃើញប្រាសាទនេះ និងប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរនាឆ្នាំ១៥៥០ឬ១៥៥១ ដោយព្រះបាទអង្គច័ន្ទទី១ (១៥១៦-១៥៦៦) នៅពេលដែលព្រះអង្គធ្វើដំណើរកម្សាន្តបរបាញ់សត្វនៅក្នុងព្រៃ ។ លោកហ្សូអាវ ដូស សង់តូស បានកត់ត្រាទុកពីការធ្វើផ្លូវទៅកាន់អង្គរដោយបញ្ជារបស់ព្រះបាទសត្ថារទី១ (១៥៧៦-១៥៩៤) ហើយស្តេចអង្គនេះបានមកគង់នៅអង្គរនេះមួយរយៈពេល ។ ក្រោយមកពួកផ្សាយសាសនាជាតិព័រទុយហ្គាល់ និងអេស្បា៉ញជាច្រើនទៀតបានធ្វើដំណើរមកកាន់អង្គរនេះ ហើយបានកត់ត្រាទុកដោយពិពណ៌នាអំពីទីក្រុងអង្គរ និងប្រាសាទអង្គរវត្តនេះទៀតផង ។
នៅដើមសតវត្សទី១៨ ជនជាតិជប៉ុនម្នាក់បានមកដល់កម្ពុជា ហើយបានគូរប្លង់ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅគ្រឹស្តសករាជ១៧១៥ ។ ក្រោយមកសង្ឃកាតូលិកបារាំងឈ្មោះ សឺ វ្រឺស ដែលបានមកដល់កម្ពុជាទស្សនាប្រាសាទអង្គរវត្តនេះបានសរសេរអត្ថបទមួយនាឆ្នាំ១៧៦៨ ដោយលើកអំពីភាពរុងរឿង ល្បីល្បាញនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត ។ ប៉ុន្តែនៅអឺរ៉ុបគេនៅតែពុំសូវស្គាល់អង្គរទេ ទោះបីជាមានការកត់ត្រារបស់អ្នកផ្សាយសាសនាជាច្រើន និងជាបន្តបន្ទាប់យា៉ងនេះក្តី ព្រោះការកត់ត្រាទាំងនោះពុំបានផ្សព្វផ្សាយទូលាយទេ ហើយស្ថិតនៅតែក្នុងទីតម្កល់ឯកសារប៉ុណ្ណោះ ។ ទាល់តែមកដល់ឆ្នាំ១៨៥៨ លោកប៊ូយ៉ឺវ៉ូ បានចេញផ្សាយនូវបទពិពណ៌នាពីអង្គរ តែគាត់គ្រាន់តែឱ្យគេដឹងពីអត្ថិភាពនៃរាជធានីដែលគេបោះបង់ចោលប៉ុណ្ណោះ ដោយគាត់មិនបានលើកពីសោភ័ណភាពនៃប្រាសាទទាំងឡាយនៅអង្គរនេះឡើយ ។
នៅអឺរ៉ុបក៏ដូចជាសាកលលោកទាំងមូល គេចាប់ស្គាល់ជាទូទៅ និងច្បាស់លាស់អំពីប្រាសាទអង្គរវត្តនេះពីឆ្នាំ១៨៦៣មក គឺបន្ទាប់ពីធម្មជាតិវិទូបារាំងឈ្មោះហង់រី មូហូ បានរកឃើញប្រាសាទនេះនៅថ្ងៃទី២២ មករា ១៨៦១ ហើយគាត់បានចុះផ្សាយពីប្រាសាទនេះក្នុងទស្សនាវដ្តី តួ ឌុយ ម៉ុង នាឆ្នាំ១៨៦៣មក ។ ការសិក្សាពីប្រាសាទអង្គរវត្តក៏ចាប់ផ្តើមពីពេលនោះមក ។ នៅឆ្នាំ១៨៩៨ បារាំងបានបង្កើតក្រុមបេសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍មួយនៅឥណ្ឌូចិន ដែលក្រោយមកបានក្លាយទៅជាវិជ្ជាស្ថានស្រាវជ្រាវពីចុងបូព៌៌ារបស់បារាំង ហើយបានសិក្សាស្រាវជ្រាវយ៉ាងទូលំទូលាយអំពីអតីតរាជាណាចក្រ និងអតីតរាជធានីខ្មែរនេះ។
នៅឆ្នាំ១៩០៨ គឺមួយឆ្នាំក្រោយដែលសៀមប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបមកខ្មែរវិញនោះ ក្រសួងអភិរក្សអង្គរក៏បានបង្កើតឡើង ហើយការចាប់ផ្តើមរៀបចំជួសជុលសម្អាតប្រាសាទអង្គរវត្តឡើងវិញក៏ចាប់ដំណើរការ និងថែរក្សាតាំងពីនោះរហូតមក ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់១៩៧៩ ការថែរក្សាប្រាសាទអង្គរនេះក៏ត្រូវកាត់ផ្តាច់ដោយសារសង្គ្រាម និងរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ។ បច្ចុប្បន្នដោយមានជំនួយរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាជាមិត្ត ការរៀបចំជួសជុលប្រាសាទនេះឡើងវិញក៏បានដំណើរការរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
